شعور سیاسی یا آگاهی سیاسی چیست؟
آگاهی سیاسی وضعیت ذهنی سیاسی فرد است. این حالت ذهنی مبتنی بر آگاهی شخصی از سیاست، موقعیت در نظام سیاسی و تاریخ، و اقداماتی است که فرد در تلاش برای تأثیرگذاری بر واقعیت سیاسی که در آن فعالیت می‌کند، قابل انجام است. شعور سیاسی ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم هویت سیاسی، مشارکت سیاسی، فرهنگ سیاسی و ایده قرارداد اجتماعی بین مردم و دولت دارد.
فهرست محتوا
آگاهی سیاسی یا شعور سیاسی چیست؟
آگاهی سیاسی اغلب به این صورت تعریف می شود: میزان توجه یک فرد به سیاست و درک آنچه با آن مواجه است. زالر، ۱۹۹۲
از نظر زالر شعور سیاسی نقش بسزایی در جهت گیری سیاسی مردم دارد. آگاهی سیاسی تنها معطوف به انتخابات و احزاب سیاسی نیست، بلکه طیف وسیعی از جنبه های سیاسی را شامل می شود.
آگاهی از نگاه مارکس
هشیاری معمولاً به ایده موجودی اشاره دارد که خودآگاه است. این تمایزی است که اغلب مختص انسان هاست. این اصلی ترین و رایج ترین کاربرد این اصطلاح باقی می ماند. برای مارکس، آگاهی توصیف کننده احساس سیاسی شخص از خود است. یعنی آگاهی، آگاهی فرد از سیاست را توصیف می کند. برای مارکس، آگاهی اصیل با درک موقعیت واقعی فرد در تاریخ پیوند خورده بود. در حالی که هگل خدا را پشت آگاهی در مردم قرار می داد، مارکس اقتصاد سیاسی را موتور ذهن می دانست.
از نظر مارکس، آگاهی همیشه سیاسی بود، زیرا همیشه نتیجه شرایط سیاسی-اقتصادی بود. آنچه که شخص در مورد زندگی، قدرت و خود فکر می کند، برای مارکس، همیشه محصول نیروهای ایدئولوژیک است.
به نظر مارکس، ایدئولوژی ها توزیع کنونی ثروت و قدرت را در یک جامعه توضیح و توجیه می کنند. در جوامعی با تخصیص نابرابر ثروت و قدرت، ایدئولوژی‌ها این نابرابری‌ها را قابل قبول، فضیلت‌انگیز، اجتناب‌ناپذیر و غیره معرفی می‌کنند. بنابراین ایدئولوژی ها تمایل دارند مردم را به پذیرش وضعیت موجود سوق دهند. مردم زیردست به تابعیت خود ایمان می آورند: دهقانان حکومت اشراف را بپذیرند، کارگران کارخانه ها حکومت مالکان را بپذیرند، مصرف کنندگان حکومت شرکت ها را بپذیرند. این اعتقاد به تبعیت خود، که از طریق ایدئولوژی به وجود می آید، از نظر مارکس، آگاهی کاذب است.
یعنی شرایط نابرابری ایدئولوژی هایی را ایجاد می کند که مردم را در مورد آرزوها، وفاداری ها و اهداف واقعی شان گیج می کند. بنابراین، برای مثال، طبقه کارگر برای مارکس اغلب فریفته ناسیونالیسم، مذهب سازمان یافته و دیگر عوامل حواس پرتی شده است. این ابزارهای ایدئولوژیک به مردم کمک می کند تا متوجه نشوند که این آنها هستند که ثروت تولید می کنند، آنها هستند که سزاوار میوه های زمین هستند، همه کسانی که می توانند شکوفا شوند: آنها به جای اینکه به معنای واقعی کلمه برای خودشان فکر کنند، به افکاری فکر می کنند که طبقه حاکم به آنها داده است.
آگاهی و اقتصاد سیاسی
برای مارکس، آگاهی بازتابی از اقتصاد سیاسی است. افکار یک فرد بر اساس شرایط سیاسی و اقتصادی او شکل می گیرد. او نوشته معروفی دارد: «آگاهی مردان نیست که هستی آنها را تعیین می کند، بلکه برعکس، هستی اجتماعی آنهاست که آگاهی آنها را تعیین می کند».
شاید بزرگترین کمک مارکس به تفکر مدرن… بررسی همه جانبه او در مورد نقش ایدئولوژی، یا اینکه چگونه موجودیت اجتماعی آگاهی را تعیین می کند، باشد که منجر به برخی (بیشتر ناخودآگاه) باورها و سیستم های ارزشی بسته به زیرساخت های اقتصادی خاص می شود. از دیدگاه مارکسیستی، تمام مصنوعات فرهنگی – نظام‌های مذهبی، مواضع فلسفی، ارزش‌های اخلاقی – طبیعتاً محصول آگاهی هستند و به این ترتیب در معرض این فشارهای ایدئولوژیک هستند.
آگاهی و جنبش های اجتماعی
بسیاری از جنبش‌های اجتماعی از تفکر مارکس در مورد آگاهی پیروی کرده‌اند. بسیاری بر این باورند که رسیدن به آگاهی سیاسی به معنای یافتن مسیر تاریخی واقعی است، برخلاف تبلیغاتی که نخبگان حاکم انجام می دهند. بنابراین، جنبش فمینیستی از افزایش آگاهی صحبت کرد و بسیاری از فعالان آفریقای جنوبی مشترک جنبش آگاهی سیاهپوستان شدند، که از سیاهان می‌خواهد مسیر سیاسی «واقعی» خود را دنبال کنند (بر خلاف ایده‌هایی که برای مثال رژیم آپارتاید ارائه کرده است. ). در مثال اخیر، برای بسیاری از سیاهپوستان آفریقای جنوبی، آگاهی به معنای رد ایده‌های نژادپرستانه در مورد سیاهپوستان، رد حکومت سفیدپوستان بر ملت، و بازگرداندن هویت، تاریخ و قدرت سیاهپوستان بود.
در یک مفهوم سیاسی، شعور سیاسی یا “آگاهی سیاسی” اغلب به معنای این است که مردم در نقش سیاسی واقعی خود، هویت واقعی خود بیدار شده اند. از نظر مارکس، این بدان معنا بود که طبقات کارگر از خود به عنوان عوامل تاریخ آگاه می شوند – آنها متحد می شوند و در ثروت کار سهیم می شوند. از نظر مارکس، این نقش تاریخی و حق آنها بود (در مقابل کار کردن برای دستمزد، جنگیدن به نیابت از سرمایه داران و غیره). برای بسیاری از آمریکایی های آفریقایی تبار، “آگاهی” به معنای شناسایی و بی اعتبار کردن اشکال برتری سفیدپوستان است، از جمله آنهایی که سیاهان درونی کرده اند. در این موارد استفاده از اصطلاح “آگاهی” حقیقت یا سرنوشت است. این استفاده از آگاهی سیاسی یا شعور سیاسی اغلب دارای بار سیاسی است. آیا، برای مثال، یک زن سیاه‌پوست به دلیل اینکه عموماً از سیستمی حمایت می‌کند که عمدتاً توسط سرمایه‌داران مرد سفیدپوست اداره می‌شود، فاقد آگاهی است؟ اگر او هوشیار سیاسی شود، آیا متفاوت فکر می کند؟ هشیاری «واقعی» او قرار است چگونه باشد؟
بسیاری از مارکسیست‌ها، فمینیست‌ها، آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار (و گروه‌های دیگر)، از این استدلال که یک شکل واقعی از آگاهی وجود دارد، دست برداشته‌اند. در عوض، با حفظ این احساس که طبقه حاکم ایدئولوژی مسلط را تداوم می بخشد و اغلب به گونه ای رفتار می کند که به مردم آسیب می رساند، بسیاری از مخالفان اکنون موضع لیبرال تری دارند که انواع مواضع سیاسی را تحمل می کند. پیچیدگی های شعور سیاسی توسط نظریه های هژمونی فرهنگی توصیف می شود.
