سیاست پولی انقباضی زمانی است که بانک مرکزی از ابزارهای پولی برای مبارزه با تورم استفاده میکند. این روشی است که با بهره گیری از آن بانک رشد اقتصادی را کند خواهد کرد. تورم نشانه ای از یک اقتصاد بیش از حد گرم شده میباشد. این سیاست همچنین سیاست پولی محدود کننده خوانده میشود، چرا که باعث محدود شدن نقدینگی میگردد.
در اینجا بانک با بالا بردن نرخ بهره هزینه استقراض را زیاد میکند. در اینجاست که افراد جامعه در ازای تسهیلات دریافتی مجبور خواهند شد بهره بیشتری به بانک پرداخت نمایند. این کار باعث کاهش میزان پول و اعتباری میگردد که بانک می تواند ارایه کند و عرضه پول کاهش خواهد یافت.
فهرست محتوا
هدف سیاست پولی انقباضی
هدف سیاست پولی انقباضی این است که تورم را کنترل نماید. تورم کم علامتی از سلامت می باشد. به طور معمول از طرف اقتصاددانها تورم ۲% به عنوان یک وضعیت مناسب تلقی میگردد، چرا که باعث افزایش تقاضا خواهد شد. در حالت تورم کنترل شده افراد انتظار دارند که قیمت ها در آینده افزایش یابند، پس احتمالا بیشتر خرید خواهند کرد. این دلیلی است که بسیاری از بانکهای مرکزی در سراسر جهان هدف ۲% تورم را مدنظر قرار میدهند.
این درست است که مقداری از تورم بر اساس نظریات خوب می باشد، اما باید توجه کرد که مسیر پول در زمان وجود تورم به کدام سمت خواهد بود. در صورتی که کالاهای مصرفی تولیدکنندگان با دیدگاه توسعه اقتصادی در اختیار مردم قرار نگیرد، یا زمانی که جامعه انتظار شرایط اقتصادی نامساعد در آینده را داشته باشد، این نقدینگی به سمت حفظ سرمایه و عدم خرید مصرفی خواهد رفت. در این صورت افراد به جای خرید محصولات اقدام به خرید مواردی مانند ارز، طلا و غیره میکنند تا ارزش پول خود را حفظ نمایند.
دکتر مهدی جباریان
تورم بیش از حد
بالارفتن بیش از حد تورم آسیب زننده خواهدبود. افراد به خرید بیش از حد میکنند تا از چرداخت قیمت های بسیار بالا در آینده اجتناب کرده باشند. این خرید مصرف کننده می تواند باعث شود که تولید کننده ها اقدام به تولید بیشتر برای پاسخ به نیاز فعلی کنند. اگر آنها نتوانند بیشتر تولید کنند، قیمتها افزایش خواهد یافت. این امکان هم هست که این گروه اقدام به استخدام تعداد بیشتری از کارکنان نمایند. در اینجا هم افراد پول بیشتری برای خرج کردن خواهند داشت. در اینجا متوجه میشوید که یک چرخه شوم از تورم ایجاد میشود که میتواند خود را تحریک کند. این مساله باعث ایجاد تورم شدید یا اصطلاحا تازنده میگردد که تورمی دو رقمی خواهد بود. شرایط حتی میتواند بدتر شده و ابرتورم ایجاد شود، شرایطی که تورم ماهیانه ۵۰% یا بیشتر است.
برای پیشگیری از شرایط اینچنینی است که بانک اقدام به اتخاذ سیاست پولی انقباضی مینماید. این کار باعث میشود که هزینه قرض گرفتن افزایش یافته و تورم به حالت طبیعی بازگردد.
سیاست پولی انقباضی باعث کاهش سرعت رشد اقتصاد میشود. اگر این کار به دقت انجام نگردد، میتواند باعث ایجاد رکود اقتصادی شود.
نحوه پیاده سازی
بانک مرکزی تعداد زیادی ابزار برای سیاست پولی دارد. اولین این ابزارها عملیات بازار آزاد میباشد.
عملیات بازار آزاد
در این حالت بانک مرکزی شروع با فروش اوراق خزانه خود به بانکهای عضو می نمایند. این بانکها باید برای خرید اینها شروع به پرداخت به بانک مرکزی کنند. در نتیجه ، بانکها پول کمتری برای وام دادن خواهند داشت. آنها با وجود پول کمتر، مجبور خواهند شد تا نرخ بهره بیشتری از مشتریان تسهیلات درخواست کنند.
تسهیل کمی
روشی که برعکس عملیات بازار آزاد می باشد تسهیل کمی نامیده میشود. در این حالت بانک مرکزی اقدام به خرید اوراق قرضه و سایر موارد از بانکهای عضو میکند. در این حالت است که بانک با استفاده از سیاست پولی انبساطی اقدام به افزیش نقدینگی خواهد کرد. وضعیتی که به آن چاپ پول هم گفته میشود.
افزایش بهره
یک روش دیگر برای پیاده سازی سیاست پولی انقباضی . با افزایش نرخ بهره همانطور که ابتدا به ساکن توضیح داده شد، تقاضای پول کاهش می یابد. در نتیجه کسب و کارها کمتر قرض کرده و کمتر هم هزینه میکنند و کارکنان کمتری نیز به استخدام درمی آورند.
نرخ تنزیل
سومین ابزار برای پیاده سازی سیاست پولی انقباضی نرخ تنزیل میباشد. نرخ تنزیل بهره ای است که از بانکهای تجاری و سایر موسسات سپرده گذاری برای وامهای دریافتی از بانک مرکزی دریافت میشود. بانکها به طور معمول سعی میکنند کمتر به این روش مبادرت کنند، چرا که به شکلی نشان دهنده کمبود توانمندی بانک قرض کننده میباشد.
ابزار چهارمی هم هست که ندرتا بانکهای مرکزی از آن استفاده میکنند که افزایش ذخایر خود میباشد. این روش باعث ایجاد خلل میشود. افزایش نرخ بهره آسانتر بوده و به هدفی یکسان خواهد رسید.
به کارگیری سیاست پولی انقباضی بدون محدودیت نیست. یکی از این محدودیت ها در زمانی است که رشد تولید ناخالص داخلی منفی بوده و در عین حال تورم هم وجود داشته باشد. در این صورت استفاده از این سیاست میتواند به رکود دامن زده و عمق آنرا بیشتر کند که تاثیرات منفی پی در پی در سطوح گسترده در پی خواهد داشت.
دکتر مهدی جباریان
